نشانه‌های خرابی کوئل‌ها مانند نشانه‌های خرابی شمعها هستند، زیرا شمع و کوئل خودروها ارتباط مستقیم و نزدیکی با هم دارند. موتور برای احتراق به شمع نیاز دارد و شمع برای جرقه زدن نیاز به جریان برق دارد که این جریان برق را کوئل تامین می‌کند. در این مقاله به بررسی و معرفی انواع شمع و کوئل می‌پردازیم.
شمع خودرو چیست؟
اگر بخواهیم به زبان ساده عملکرد شمع خودرو را شرح دهیم باید یک مفهوم کلی از اتفاقاتی که درون موتور خودرو را بدانیم. سه اصل مهم در خودرو برای ایجاد احتراق در محفظه سیلندر که منجر به نیرو می‌شود عبارت است از:
- هوا
- سوخت
- جرقه
به صورت خیلی ساده و کلی احتراق در موتور به این سه مورد وابسته است. هوا با سوخت ترکیب می شود و توسط جرقه انفجار صورت می‌گیرد و پیستون حرکت می‌کند و از آنجایی که پیستون در نهایت به میل‌لنگ وصل است، به واسطه میل‌لنگ نیروی مکانیکی تولید می‌شود. ایجاد این جرقه توسط شمع‌های خودرو صورت می‌گیرد.
شمعها در خودرو بسیار مهم هستند و اگر این عضو مهم کار نکند یا اختلالی در انجام کارش صورت بگیرد، قطعا موتور در کارکرد خود به مشکل بر می‌خورد.
در ادامه به توضیح بیشتر می‌پردازیم.
ساختار شمع‌های خودرو و انواع آنها
شمعها از دو الکترود منفی و مثبت تشکیل شده‌اند و بین این دو الکترود یک فاصله‌ای تعیین شده برای ایجاد جرقه که در تصویر نیز مشخص است. همچنین شمعها دارای قسمتی مهره‌دار است که بتوان شمع را در قسمت بالای سیلندر پیچ کرد.
انواع شمع خودرو
شمع سرد
این نوع شمعها برای کار در موتورهایی با دمایی بسیار بالا طراحی شده‌اند و طول پایه کوتاه‌تری نسبت به بقیه شمع ها دارند، زیرا این حالت گرمای شدید احتراق در شمع را کاهش می‌دهد.
شمع گرم
این نوع شمعها برای موتورهایی که دمای پایینی تولید می‌کنند، استفاده می‌شوند و دارای پایه بلند می‌باشد.
شمع نیکلی
شمع‌های هستند که جنس الکترود آنها از آلیاژ نیکل می‌باشد و طول عمر کمی دارند و البته قیمت پایین‌تری هم دارند. این شمعها دارای هدلایت بالایی هستند، اما مقاومت کمی در برابر گرما دارند. کارکرد مناسب و تقریبی برای این شمعها بین 20000 تا 50000 می‌باشد. به این نوع شمعها شمع‌های مسی نیز گفته می‌شود.
شمع پلاتینیومی
در این نوع شمعها جنس الکترود از آلیاژ پلاتینیوم بوده، طول عمر بالایی دارند و قابلیت تحمل دما تا 2500 درجه سانتی‌گراد را دارند و همچنین کارکرد این شمعها بالا است. پلاتینیوم عنصری کمیاب است، بنابراین قیمت این شمعها نسبتا بالا است.
شمع چند الکترودی
این شمعها طول عمر بسیار بالایی دارند زیرا دارای چند الکترود منفی هستند.
شمع ایریدیومی
در این گونه شمعها جنس الکترود مثبت از ایریدیوم است و حتی نسبت به شمع‌های پلاتینیومی نیز طول عمر بالاتری دارند. به دلیل کمیاب بودن ایریدیوم
قیمت بالاتری نسبت به بقیه شمع‌های بازار دارند و آخرین نسل شمعها هستند.
شمع‌های ایریدیومی دارای سر سوزنی هستند و به همین دلیل دقت جرقه بالاتری دارند و به عبارتی جرقه تمرکز بیشتری در ناحیه گپ دارد.
همچنین این شمعها به ولتاژ کمتری برای ایجاد جرقه نیاز دارند. این شمعها دوده کمتری نسبت به بقیه شمعها مخصوصا مسی یا نیکلی به خود جذب می‌کنند و همین ویژگی یکی از دلایل عمر بالای این شمعها است.
در انتخاب شمع خودرو از شمع های پیشنهادی و اوریجینال خودروساز خود استفاده کنید.
علائم خرابی شمع ها
- بالا رفتن مصرف سوخت
- سخت شتاب گرفتن خودرو
- کند شدن خودرو
- بد استارت خوردن خودرو یا روشن نشدن خودرو
- روشن شدن چراغ چک
- لرزش و صدا های غیر عادی
نکته قابل ذکر این است که این نشانه می‌توانند علت‌های دیگری داشته باشند و خرابی مربوط به قطعات دیگر خودرو باشد. همچنین یکی از راه‌های تشخیص فرسوده شدن شمع ثبت کیلومتر پیموده شده هنگام تعویض شمع می‌باشد و البته تعمیر کارهای مجرب از روی علائم ظاهری نیز می‌توانند تشخیص دهند که شمعها نیاز به تعویض دارند یا خیر.
کوئل چیست و ارتباط آن با شمعها چگونه است؟
در قسمت قبل به بررسی شمع پرداختیم و گفتیم که شمع وظیفه جرقه زدن در موتور را دارد، ولی سوالی که پیش می‌آید این است که این جرقه چگونه و به وسیله چه نیرویی ایجاد می‌شود؛ جواب کوئل است.
به صوت ساده و خلاصه کوئل جریان برق را به شمع می‌رساند و شمع جرقه را در بالای محفظه سیلندر تولید می‌کند. سوالی که می‌تواند در این قسمت پیش بیایید این است که چرا این جریان برق را از باطری به شمع نمی‌رسد؟
جواب این است که برق باطری 12 ولت است و برای ایجاد جرقه در شمعها کافی نیست و برای ایجاد جرقه ما به کوئل نیاز داریم زیرا کوئل جریان برق را با ولتاژ بالا تبدیل می‌کند. کوئل‌ها جریان برق را با استفاده از سیم‌پیچ‌های القایی افزایش می‌دهند. پس کوئل و شمع عضوهای وابسته به هم هستند.
ساختار کوئل
کوئل‌ها از دو سیم پیچ اولیه و ثانویه، هسته مرکزی، پایه جرقه‌زنی و عایق سیم‌پیچ‌ها تشکیل شده‌اند. سیم‌پیچ‌های کوئل عموما از جنس مس هستند و سیم پیچ اولیه به دور سیم‌پیچ ثانویه می‌پیچید و هر دوی آنها به دور یک هسته از جنس آلیاژهای مقاوم به حرارت پیچیده می‌شوند.
جریان برق در سیم‌پیچ اولی از باطری با دور پایین وارد می‌شود و باعث القای الکتریکی با دور بالا در سیم‌پیچ ثانویه می‌شود. همچنین این اتفاق جریان مستقیم برق را به جریان متناوب تبدیل می‌کند، در نهایت این جریان به شمع می‌رسد و ایجاد جرقه در موتور اتفاق می‌افتد.
انواع کوئل
- کوئل‌های با وایر
- کوئل‌های بدون وایر
کوئل‌های با وایر:
کوئل‌های با وایر نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند؛
- دسته اول به نام کوئل‌های معمولی که در خودروهای کاربراتوری و در خودروهای انژکتوری که دارای دلکو بوده به کار می‌روند، مثل پراید انژکتوری قدیمی با ای سی یو زیمنس قدیم.
- دسته دوم کوئل‌های دوبل هستند که در اکثر خودروهای انژکتوری با ای سی یو مدل ساژم و زیمنس کاربرد دارند و جرقه‌زنی به طور همزمان به صورت دو به دو در سیلندرهای یک و چهار – دو و سه صورت می‌گیرد. این نوع کوئل‌ها (دوبل) در سیستم‌های انژکتوری در دو شکل مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
کوئل‌های بدون وایر:
کوئل‌های بدون وایر دارای مزیت‌های فراوانی هستند و در خودروهای جدید انژکتوری از آنها استفاده می‌شود. از مزایای این نوع کوئل‌ها می‌توان به مقاومت بیشتر و افت ولتاژ کمتر اشاره کرد. این نوع کوئل‌ها نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند:
-
کوئل‌های دوبل کتابی
که در خودروهای مثل 206 و زانیتا، 207، 405اس ال ایکس، رانا، پارس TU5 و … به کار رفته است. قابل ذکر است که یکی از معایب کوئل‌های کتابی این است که وقتی یک کوئل خراب می‌شود، برای تعویض آن باید کل مجموعه 4 کوئل را تعویض کرد زیرا در این نوع کوئل‌ها کل مجموعه کوئل‌ها به‌همدیگر چسبیده‌اند. به تصاویر زیر توجه کنید.
-
کوئل‌های بدون وایر تکی:
کوئل‌های بدون وایر تکی که به اسم کوئل‌های مدادی یا قلمی نیز شناخته می‌شوند، در خودروهای انژکتوری پیشرفته و جدید استفاده می‌شوند و دارای ولتاژ تولیدی بسیار بالا و طول عمر بیشتری نسبت به سایر انواع کوئل‌ها می‌باشند. در خودروهای جدید نیز از این نوع کوئل استفاده می‌شود مانند تندر نود یا لوگان و مگان و … .
از مزایای این نوع کوئل می‌توان به این موضوع اشاره کرد که چون این کوئل‌ها تکی هستند و به هم وصل نیستند وقتی یک کوئل خراب می‌شود دیگر لازم نیست کل مجموعه کوئل‌ها را مانند کوئل‌های کتابی به هم چسبیده تعویض نمود و این علاوه بر کیفیت این نوع کوئل‌ها به هزینه‌های تعمیراتی شما نیز کمک می‌کند.
نشانه‌های خرابی کوئل‌ها
معمولا خرابی کوئل‌ها به این شکل است که یک کوئل یا کامل می‌سوزد یا اینکه نیم‌سوز می‌شود؛ که در هر دو صورت شمعها نمی‌توانند به درستی کار کنند و در عملکرد موتور مشکل ایجاد می‌شود. برای شناسای این مشکل دستگاه دیاگ بسیار کمک‌کننده است.
